Kto odpowiada za błędy w rozliczeniach podatkowych?

Deklaracje podatkowe przekazywane do urzędów skarbowych nie zawsze są rzetelne. Ukaranym za uchybienia stanowiące przestępstwo (wykroczenie) skarbowe może być osoba sporządzająca rozliczenie - niekoniecznie podatnik. Odpowiedzialności karnej skarbowej pozwala uniknąć złożenie korekty błędnej deklaracji.

Błędy do poprawki

Błędy najczęściej popełniane w deklaracjach podatkowych to nieumyślne uchybienia rachunkowe i formalne. Konsekwencje takich pomyłek sprowadzają się zazwyczaj do sporządzenia korekty rozliczenia, a jeżeli doszło do zaniżenia podatku - również zapłaty należnej kwoty.

Podatnik nanosi poprawki na ogół z własnej inicjatywy lub na wezwanie urzędu skarbowego. Urząd skarbowy może samodzielnie poprawić wykryte na etapie czynności sprawdzających błędy rachunkowe, oczywiste pomyłki oraz nieprawidłowości wynikające ze sporządzenia deklaracji niezgodnie z wymogami formalnymi, jeżeli w wyniku modyfikacji zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, straty, nadpłaty, zwrotu podatku albo kwoty nadwyżki podatku do przeniesienia nie przekroczy 5.000 zł. Podatnikowi przysługuje prawo złożenia sprzeciwu na taką korektę. Wniesienie go skutkuje anulowaniem poprawek naniesionych przez urząd skarbowy.

Podatnik nie może być ukarany za dokonanie korekty, jeżeli jest ona prawnie skuteczna (w rozumieniu Ordynacji podatkowej lub ustawy o KAS), a cała należność publicznoprawna uszczuplona lub narażona na uszczuplenie z powodu błędu została uiszczona. Spełnienie obu tych warunków daje z mocy prawa ochronę przed odpowiedzialnością karną skarbową za złożenie nieprawdziwego lub nierzetelnego rozliczenia. Gwarantuje to art. 16a K.k.s.

Kara za występki

Sankcje za uchybienia związane ze złożeniem nieprawdziwej lub nierzetelnej deklaracji, noszące znamiona przestępstw skarbowych lub wykroczeń skarbowych, są dotkliwe. Grożą za nie grzywny, a w przypadku nadużyć na dużą skalę - więzienie.

Odpowiedzialność karną skarbową ponosi konkretna osoba (fizyczna). Nie musi być to podatnik. Podatnik powinien liczyć się z karą, jeżeli sam sporządza, podpisuje i składa swoje deklaracje podatkowe. W firmach - w przypadku zarówno indywidualnych przedsiębiorców, jak i osób prawnych czy jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej - za popełnienie przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego odpowiada osoba zajmująca się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi. Kompetencje w tym zakresie mogą wynikać z przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania określonych czynności (art. 9 § 3 K.k.s.). Ryzyko otrzymania kary ponoszą zasadniczo kierownicy jednostek: właściciel, członkowie zarządu, wspólnicy spółek osobowych. Nie jest jednak wykluczona odpowiedzialność innej osoby, której powierzono sporządzanie rozliczeń i prowadzenie spraw podatkowo-księgowych, np. właściciela biura rachunkowego. To, czy ta osoba zostanie ukarana, zależy jednak od wielu czynników, m.in. treści umowy łączącej obie strony, faktycznych możliwości wypełnienia powierzonych obowiązków, winy.

Warunkiem koniecznym pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej za zdecydowaną większość przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych jest wina umyślna sprawcy. O winie umyślnej mówi się wtedy, gdy sprawca ma zamiar dokonania czynu zabronionego, tj. chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, godzi się na to. W kontekście składania nierzetelnych rozliczeń chodzi o działanie z zamiarem umyślnego wprowadzenia organu podatkowego w błąd co do stanu rzeczy istotnego z punktu widzenia prawidłowego ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego.

Zapłata podatku

Odpowiedzialność podatkową - niezależnie od odpowiedzialności karnej skarbowej - ponosi jednak podatnik.

Podatnik ma obowiązek zapłaty lub zwrotu podatku, jeżeli okaże się, że z powodu błędnego rozliczenia nie uregulował lub zaniżył podatek, czy zawyżył nadpłatę lub zwrot. Odpowiedzialności podatkowej nie można przenieść na inne osoby lub podmioty, np. pracownika, doradcę podatkowego, biuro rachunkowe. Urząd skarbowy będzie od podatnika dochodził spłaty zaległości podatkowych wynikających z niepoprawnych wyliczeń - niezależnie do tego, kto popełnił błąd.

Przedmiotem egzekucji może być cały majątek podatnika (z wyjątkiem składników niepodlegających lub zwolnionych spod egzekucji). Osoba, która jest w związku małżeńskim, odpowiada majątkiem osobistym oraz majątkiem wspólnym swoim i małżonka. Małżonkowie, którzy korzystają z prawa do łącznego opodatkowania swoich dochodów, ponoszą natomiast solidarną odpowiedzialność za zapłatę podatku wynikającego ze wspólnego zeznania.

Przestępstwa skarbowe związane z nierzetelnymi rozliczeniami

»	Uchylanie się od opodatkowania poprzez nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania skutkujące narażeniem podatku na uszczuplenie.
»	Zatajenie prawdy lub podanie nieprawdy w deklaracji skutkujące narażeniem podatku na uszczuplenie.
»	Wprowadzenie w błąd właściwy organ poprzez podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy powodujące narażenie na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej lub jej zaliczenie na poczet zaległych, bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych.
»	Podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy skutkujące narażeniem na nienależny zwrot wydatków, o których mowa w przepisach o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym lub w przepisach o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków poniesionych w związku z budową pierwszego własnego mieszkania.
»	Złożenie nieprawdziwej informacji podatkowej lub informacji podsumowującej.