Gazeta Podatkowa nr 72 (2155) z dnia 5.09.2024

Kiedy i jak korzystać z Rejestru Zastawów Skarbowych?

Rzecz nabywaną w obiegu wtórnym warto przed sfinalizowaniem transakcji sprawdzić w Rejestrze Zastawów Skarbowych. Rejestr jest dostępny bezpłatnie on-line. Ponadto sprzedający może uzyskać zaświadczenie o wpisie lub braku wpisu, a potencjalny nabywca - wypis z Rejestru Zastawów Skarbowych. Wniosek o ich wydanie można złożyć w dowolnym urzędzie skarbowym.

Przedmiot zastawu

Zastaw skarbowy to forma zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych podatników (także należności przypadających od płatników, następców prawnych oraz osób trzecich odpowiadających za cudze zaległości podatkowe).

Zastawem skarbowym mogą być obciążone rzeczy ruchome oraz zbywalne prawa majątkowe będące własnością podatnika oraz stanowiące współwłasność łączną jego i małżonka. Dany składnik majątkowy musi mieć w dniu ustanowienia takiego zabezpieczenia określoną minimalną wartość. W 2024 r. jest to co najmniej 17.800 zł. Zastawem skarbowym nie mogą być obciążone składniki majątkowe niepodlegające egzekucji (np. narzędzia niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście, z wyłączeniem środków transportu) oraz mogące być przedmiotem hipoteki (np. nieruchomości).

Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do Rejestru Zastawów Skarbowych. Jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela przedmiotu zastawu skarbowego i ma pierwszeństwo przed jego wierzycielami osobistymi. Wskazuje tak art. 46 § 1 Ordynacji podatkowej. Zastaw skarbowy wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed zastawem skarbowym wpisanym później. W przypadku gdy rzecz ruchoma lub zbywalne prawo majątkowe zostały obciążone zastawem ujawnionym w innym rejestrze prowadzonym na podstawie odrębnych ustaw, np. zastawem rejestrowym, zastaw wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed zastawem wpisanym później. Jeżeli podatnik sprzeda składnik swojego mienia obciążony zastawem skarbowym, spłata zabezpieczonej kwoty może być dochodzona od nabywcy - z przedmiotu zastawu - w trybie administracyjnego postępowania egzekucyjnego, chyba że z ruchomości lub zbywalnego prawa majątkowego prowadzona jest egzekucja przez sądowy organ egzekucyjny. Aktualny właściciel przedmiotu zastawu skarbowego, aby uniknąć egzekucji, ma prawo uregulować zabezpieczony podatek za podatnika.

Sposoby weryfikacji

Każdy, kto jest zainteresowany sytuacją prawną ruchomości lub prawa majątkowego, może fakt ustanowienia zastawu skarbowego sprawdzić w Rejestrze Zastawów Skarbowych.

Rejestr jest dostępny on-line. Wyszukiwanie w nim umożliwia aplikacja zamieszczona na stronie www.podatki.gov.pl/inne-narzedzia/rejestr-zastawow-skarbowych/. Wyniki wyszukiwania zawierają dane przedmiotu zastawu skarbowego (numer identyfikacyjny, dodatkowy numer identyfikacyjny, nazwę, typ, charakterystykę) albo informację, że przedmiot o wskazanym identyfikatorze nie został odnaleziony w rejestrze. Dane są aktualne na godzinę 24⁰⁰ dnia poprzedniego. Ich wydruk nie ma mocy dokumentu urzędowego.

Większą ochronę daje wypis lub zaświadczenie z Rejestru Zastawów Skarbowych. Wypis może uzyskać każdy zainteresowany, np. potencjalny kupiec. Zaświadczenie dotyczy natomiast ubiegającego się o jego wydanie. W ten sposób otrzymuje on potwierdzenie, że nie figuruje w rejestrze lub jest wpisany jako właściciel ruchomości lub prawa majątkowego obciążonego zastawem skarbowym.

Wniosek o wypis lub zaświadczenie należy sporządzić na formularzu WW-1. Można go wnieść w formie papierowej (składając w urzędzie skarbowym lub przesyłając drogą pocztową) albo w postaci elektronicznej na skrzynkę podawczą urzędu skarbowego. Wniosek można złożyć w dowolnym urzędzie skarbowym (niezależnie od właściwości miejscowej). Za wydanie wypisu lub zaświadczenia trzeba uiścić opłatę w wysokości 50 zł. Wpłaca się ją na mikrorachunek podatkowy. Dowód uregulowania opłaty należy dołączyć do wniosku. Jeżeli wniosek jest składany przez internet, za dowód zapłaty uznaje się także elektroniczną kopię dokumentu potwierdzającego uiszczenie opłaty, np. w formacie pdf.

Przedawnienie podatku

Wpis do Rejestru Zastawów Skarbowych nie wyklucza przedawnienia zabezpieczonego w ten sposób podatku.

Formalnie zobowiązanie podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym nie przedawnia się, z tym że po upływie terminu przedawnienia nie może być prowadzona egzekucja z innych składników majątku podatnika niż z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Stanowi tak art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12, uznał, że nieprzedawnianie się podatków zabezpieczonych hipoteką jest sprzeczne z Konstytucją RP. Orzeczenie dotyczyło przepisu w brzmieniu obowiązującym w latach 1998-2002 (ówczesnego art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej). Obecny jego odpowiednik powiela niedozwoloną normę, rozszerzając ją dodatkowo na zastaw skarbowy, ale oficjalnie nie został zakwestionowany.

Organy podatkowe niejednokrotnie stosowały obecnie obowiązujący (nieuchylony) przepis przewidujący nieprzedawnienie się zobowiązania podatkowego zabezpieczonego zastawem skarbowym. Sądy administracyjne konsekwentnie negują to stanowisko jako naruszające konstytucyjną zasadę równości. Nie może być bowiem tak, że zobowiązania podatkowe zabezpieczone zastawem skarbowym nie przedawniają się, podczas gdy zobowiązania podatkowe osób i podmiotów nieposiadających żadnego majątku ulegają przedawnieniu po upływie określonego czasu (zasadniczo po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wypadał termin płatności podatku). Podatek, którego spłata została zabezpieczona poprzez ustanowienie zastawu skarbowego na majątku podatnika, przedawnia się na zasadach ogólnych (por. wyrok NSA z dnia 2 lutego 2022 r., sygn. akt III FSK 3333/21).

Przykład wypełnienia wniosku WW-1

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.)