Przesłanki umorzenia zaległości podatkowych

Mam spore zaległości w opłacaniu VAT. Są one konsekwencją współpracy z niesolidnymi kontrahentami. Chciałbym wystąpić do urzędu skarbowego z wnioskiem o umorzenie zaległości podatkowych. Jakie warunki muszę spełnić?

Podatnik znajdujący się w trudnej sytuacji może ubiegać się o umorzenie zaległości podatkowych - wszystkich lub wybranych. Wynika to z art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej został umorzony dług.

Zaległe podatki są umarzane na wniosek podatnika w przypadkach uzasadnionych jego ważnym interesem lub interesem publicznym. Nie ma ustawowych definicji tych przesłanek. Przyjmuje się, że "ważny interes podatnika" zachodzi wtedy, gdy nie można uregulować zobowiązań wobec fiskusa z powodu nadzwyczajnych losowych okoliczności, np. utraty możliwości zarobkowania. Istnienie "interesu publicznego" rozpatruje się natomiast w kontekście poszanowania wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, np. sprawiedliwości.

Obowiązek wykazania występowania tych przesłanek (jednej lub obu) spoczywa na podatniku. Musi on nie tylko odpowiednio uzasadnić wniosek o umorzenie zaległości podatkowych, ale również przedłożyć dowody na poparcie przedstawianych argumentów, np. kserokopie protokołów wystąpienia takich zdarzeń losowych jak powódź lub kradzież. Urzędy skarbowe wymagają ponadto złożenia oświadczenia o stanie majątkowym.

W przypadku podatników prowadzących działalność gospodarczą pod uwagę brane są również zasady przyznawania pomocy publicznej. Przedsiębiorcy mogą otrzymać ulgę: stanowiącą pomoc de minimis, niestanowiącą pomocy publicznej lub stanowiącą pomoc publiczną na określone cele. We wniosku trzeba sprecyzować rodzaj pomocy.

Większość przedsiębiorców ubiega się o pomoc de minimis. Łączna wartość takiej pomocy nie może przekraczać równowartości 200 tys. euro brutto w ciągu ostatnich 3 lat podatkowych, a w przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w sektorze transportu drogowego - 100 tys. euro brutto. Do wniosku trzeba dołączyć wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis otrzymanej we wspomnianym okresie albo oświadczenie o wielkości pomocy de minimis bądź oświadczenie o jej nieuzyskaniu.

Decyzja w sprawie umorzenia zaległości podatkowych ma charakter uznaniowy. Urząd skarbowy może, ale nie musi udzielić takiej ulgi. Podatnikowi, który konieczność umorzenia długów podatkowych tłumaczy nierzetelnością kontrahentów - co ma miejsce w opisywanym przypadku - trudno będzie uzyskać pozytywne rozstrzygnięcie. Sądy administracyjne wielokrotnie negowały próby przenoszenia na Skarb Państwa skutków prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorca ponosi ryzyko wyboru kontrahentów. Współpraca z niesolidnymi partnerami biznesowymi nie może prowadzić do bezpodstawnego umarzania zobowiązań podatkowych. Przedsiębiorca powinien zabezpieczyć kwoty wystarczające na pokrycie należnych danin (por. wyrok WSA w Krakowie z dnia 4 kwietnia 2014 r., sygn. akt I SA/Kr 2070/13).

Niemniej nie zwalnia to urzędu skarbowego z obowiązku pełnego i precyzyjnego ustalenia sytuacji podatnika. Rozstrzygnięcie w sprawie udzielenia lub nieudzielenia ulgi podatkowej musi natomiast jasno i przekonująco wyjaśnić.

"Użycie przez ustawodawcę ogólnych zwrotów: "ważny interes podatnika", "interes publiczny" stwarza konieczność dokonania przez organ szerokiej oceny różnych wartości, w tym również systemu ocen mieszczących się poza systemem prawa podatkowego, a nawet pozaprawnych (np. zasad etyki, współżycia społecznego, rachunku ekonomicznego i in.)".

Wyrok NSA z dnia 4 lutego 2014 r., sygn. akt II FSK 838/13