Gazeta Podatkowa nr 98 (930) z dnia 6.12.2012

Wzrosną grzywny za przewinienia skarbowe

Wysokość grzywien za przewinienia skarbowe jest skorelowana z kwotą minimalnego wynagrodzenia za pracę. Im wyższa jest ta płaca, tym wyższe sankcje grożą nieuczciwym podatnikom. Od nowego roku minimalne wynagrodzenie wzrośnie z 1.500 zł do 1.600 zł. Grzywny za nadużycia skarbowe pójdą więc w górę.

Baza wyliczeń

Od 1 stycznia 2013 r. pracownik zatrudniony w ramach stosunku pracy na pełny etat będzie musiał otrzymać co najmniej 1.600 zł (brutto) - zamiast obecnie obowiązujących 1.500 zł. Wzrost płacy minimalnej ma wpływ na zakres odpowiedzialności za nadużycia skarbowe.

Przesunie się granica między wykroczeniem skarbowym a przestępstwem skarbowym w przypadkach, gdy czyn zabroniony polega na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej. Pod pojęciem uszczuplenia należności publicznoprawnej należy rozumieć uchylenie się od uiszczenia całości lub części wymaganej kwoty. Narażenie na uszczuplenie polega natomiast na spowodowaniu konkretnego niebezpieczeństwa uszczerbku finansowego. Jest ono wysoce prawdopodobne, ale nie musi nastąpić.

Dotyczy to takich przewinień, jak uchylanie się od opodatkowania, podawanie nieprawdy w deklaracjach, wyłudzenie zwrotu VAT, niewpłacenie przez płatnika pobranego podatku itp. Aby zakwalifikować takie uchybienia jako wykroczenia skarbowe, uszczuplona lub narażona na uszczuplenie kwota nie może przekraczać, w czasie ich popełnienia, pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Obecnie limit ten wynosi 7.500 zł. W przyszłym roku będzie to 8.000 zł.

Podwyżka płacy minimalnej daje ponadto sądom i funkcjonariuszom skarbowym możliwość wymierzania wyższych grzywien za nadużycia podatkowe. Nie ma przy tym znaczenia, czy uchybienia wiążą się z uszczupleniem lub narażeniem na uszczuplenie należności publicznoprawnych (np. oszustwa podatkowe), czy nie (np. nierzetelne prowadzenie ksiąg). Minimalne wynagrodzenie za pracę stanowi wskaźnik bazowy przy wyliczaniu grzywien zarówno za przestępstwa skarbowe, jak i wykroczenia skarbowe. Inny jest jednak mechanizm ich wymierzania.

Grzywna w stawkach

Grzywna za przestępstwa skarbowe orzekana jest przez sąd w stawkach dziennych. Sąd musi określić liczbę stawek dziennych wymierzanych za dany czyn oraz wysokość jednej stawki dziennej.

Najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa - 720 (pomijamy kwestię kary łącznej i nadzwyczajnego obostrzenia kary). Należy jednak zaznaczyć, że nie za każde przestępstwo skarbowe grozi grzywna aż do 720 stawek dziennych. Są przewinienia, za które można orzec najwyżej 360 stawek dziennych (np. za nierozliczenie się w terminie z właściwym organem ze stanu zużycia znaków akcyzy), 240 (np. za nieprowadzenie ksiąg podatkowych) czy 180 (np. za niewystawienie faktury). Sąd, ustalając liczbę stawek za popełnienie danego przestępstwa skarbowego, bierze pod uwagę m.in. stopień zawinienia sprawcy, społeczną szkodliwości czynu, cele zapobiegawcze i wychowawcze kary.

Po określeniu liczby stawek dziennych ustalona jest wysokość jednej stawki. Stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 części minimalnego wynagrodzenia ani przekraczać jej czterystukrotności. Obecnie daje to możliwość ustalenia stawki dziennej w granicach od 50 zł do 20.000 zł. W przyszłym roku będą to widełki od 53,33 zł do 21.332 zł. Na wysokość stawki dziennej w danej sprawie mają wpływ dochody sprawcy, możliwości zarobkowania, stosunki majątkowe. Uwzględnia się też jego warunki osobiste i rodzinne.

Grzywna za przestępstwo skarbowe to wynik przemnożenia liczby orzeczonych stawek dziennych przez kwotę jednej stawki.

Sankcja za wykroczenie

Inaczej liczone są grzywny za wykroczenia skarbowe. Są one określane kwotowo. Grzywna za wykroczenie skarbowe może być wymierzona w granicach od 1/10 do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Obecnie daje to przedział od 150 zł do 30.000 zł. W przyszłym roku grzywna będzie mogła wynieść od 160 zł od 32.000 zł.

Wiele spraw o wykroczenia skarbowe rozstrzyganych jest nie przez sądy, lecz przez uprawnionych funkcjonariuszy w postępowaniach mandatowych. Mandaty karne za nienależyte wywiązywanie się z obowiązków podatkowych mogą wystawiać upoważnieni pracownicy urzędów skarbowych, upoważnieni funkcjonariusze celni oraz inspektorzy kontroli skarbowej. Wchodzi to jednak w rachubę w przypadkach, gdy wina sprawcy nie budzi wątpliwości, okoliczności popełnionego przez niego czynu są jasne, a wystarczającą dla niego karą jest grzywna nieprzekraczająca podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Ten tryb karania znajduje więc zastosowanie wtedy, gdy doszło do uchybień mniejszej wagi: niezłożenia deklaracji w terminie, tj. nieewidencjonowania sprzedaży na kasie fiskalnej, niedokonania wymaganej aktualizacji danych identyfikacyjnych itp. Grzywna wymierzana mandatem karnym może obecnie wynieść od 150 zł do 3.000 zł. W przyszłym roku będzie ona wahać się od 160 zł do 3.200 zł.

W konkretnym przypadku wysokość grzywny - nakładanej zarówno przez sąd, jak i uprawnionego urzędnika - zależy nie tylko od okoliczności danej sprawy, ale również sytuacji życiowej karanej osoby. Pod uwagę brane są jej warunki majątkowe, stosunki rodzinne, dochody oraz możliwości zarobkowania.