Zmiany w ustawie o kontroli skarbowej

Ustawodawca z dniem 1 lipca 2010 r. zapewnił podatnikom większą ochronę w postępowaniu prowadzonym przez urzędy kontroli skarbowej, poprzez uregulowanie kwestii nie naliczania odsetek przy przewlekłym postępowaniu kontrolnym. Zmianę wprowadziła ustawa z dnia 5 marca br. W niespełna cztery miesiące później ustawodawca wprowadził kolejne zmiany do ustawy o kontroli skarbowej.

Dwa razy o odsetkach

Ustawą z dnia 5 marca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej (Dz. U. nr 76, poz. 492) zapewniono podatnikom większą ochronę w postępowaniu prowadzonym przez urzędy kontroli skarbowej. Zwłaszcza wówczas, gdy postępowanie przedłuża się, a podatnicy na decyzję o wynikach kontroli czekają ponad pół roku.

W celu zapewnienia ochrony przed odsetkami do art. 24 ustawy o kontroli skarbowej dodany został ustęp 3. Z przepisu tego wynika, że odsetek za zwłokę nie nalicza się za okres od dnia wszczęcia postępowania kontrolnego do dnia doręczenia decyzji wydanej w pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 6 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania kontrolnego.

Od zasady nie naliczania odsetek przewidziano także wyjątek. Dotyczy on przypadku gdy do opóźnienia w wydaniu decyzji przyczynił się kontrolowany lub jego przedstawiciel bądź opóźnienie powstało z przyczyn niezależnych od organu. Wynika to z nowo dodanego ust. 4 do art. 24 ustawy o kontroli skarbowej.

Autorem powyższej nowelizacji była Komisja Przyjazne Państwo. Tymczasem nowelizację tej samej ustawy przygotował także Rząd - ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 127, poz. 858), która weszła w życie z dniem 30 lipca 2010 r. Przy czym w obu nowelizacjach przyjęto analogiczne rozwiązania regulujące kwestie nie naliczania odsetek przy przedłużającym się postępowaniu prowadzonym przez UKS.

Nie powinno to jednak wpłynąć na sytuację podatników. Prawa i obowiązki podmiotów kontrolowanych w kwestii odsetek, wraz z kolejną nowelizacją nie uległy bowiem zmianie.

Warto podkreślić, że takie rozwiązanie zrównało prawa podatników w postępowaniach prowadzonych przed organami podatkowymi i organami kontroli skarbowej. W Ordynacji podatkowej istnieje bowiem wyłączenie naliczania podatnikowi odsetek za zwłokę za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania (art. 54 § 1 pkt 7 Ordynacji podatkowej). Od dnia 1 lipca 2010 r. uregulowano natomiast kwestię nie naliczania odsetek przy przewlekłym postępowaniu organów kontroli skarbowej.

Właściwość miejscowa

Dotychczas właściwość miejscową dyrektorów urzędów kontroli skarbowej określało się według terytorialnego zasięgu działania tych urzędów. Zgodnie z nowelizacją z dnia 25 czerwca 2010 r. właściwość miejscową dyrektorów UKS określa się według miejsca zamieszkania albo adresu siedziby kontrolowanego.

Przy czym należy zwrócić uwagę, że terytorialny zakres działania dyrektorów UKS określi Minister Finansów w drodze rozporządzenia, biorąc pod uwagę:

konieczność zapewnienia realizacji zadań dyrektorów urzędów kontroli skarbowej również na obszarze kilku województw lub ich części,
dostępność organów kontroli skarbowej,
administracyjny podział terytorialny państwa,
konieczność zapobiegania równoczesnemu podejmowaniu czynności w tej samej sprawie przez organy kontroli skarbowej oraz powstawaniu sporów o właściwość między organami kontroli skarbowej.

Wynika to z nowego brzmienia art. 9a ustawy o kontroli skarbowej.

Żądanie i przetwarzanie dodatkowych informacji

Nowelizacja z dnia 25 czerwca 2010 r. uregulowała m.in. uprawnienia organów kontroli skarbowej do zbierania, gromadzenia i przetwarzania informacji - w tym danych na etapie postępowania przygotowawczego. Stosowne przepisy zawiera art. 7c ustawy o kontroli skarbowej. W myśl tych regulacji organy kontroli skarbowej w celu realizacji ustawowych zadań mogą zbierać i wykorzystywać informacje, w tym dane osobowe, od osób prawnych, jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, o zdarzeniach mających bezpośredni wpływ na powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego. Będą mogły je przetwarzać w rozumieniu przepisów o ochronie danych osobowych, także bez wiedzy i zgody osoby, której dane te dotyczą.

Informacje te są udostępniane na podstawie postanowienia organu kontroli skarbowej, w terminie i formie określonej przez ten organ. Przy czym w uzasadnieniu postanowienia wskazane muszą zostać okoliczności, z których wynika konieczność pozyskania żądanych informacji.

Do przekazywania informacji zobowiązane będą także instytucje finansowe. Stanie się tak wówczas gdy organ kontroli skarbowej będzie posiadał uprawdopodobnione informacje o:

posługiwaniu się rachunkiem bankowym w celu prowadzenia niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej,
uzyskiwaniu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,
uzyskiwaniu przychodów niezadeklarowanych albo przychodów nieujawnionych w złożonych deklaracjach.

Ponadto, jeżeli organ kontroli skarbowej będzie posiadał informacje o ogłoszeniach i reklamach wskazujących na prowadzenie działalności gospodarczej, będzie mógł żądać od wydawcy i redaktora dziennika lub czasopisma, nadawcy programów radiowych i telewizyjnych oraz usługodawcy świadczącego usługi drogą elektroniczną, informacji pozwalających na identyfikację podmiotów zamieszczających te ogłoszenia i reklamy.

Omawiany przepis ma zastosowanie zwłaszcza w sytuacjach prowadzenia przez reklamodawców niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej za pośrednictwem Internetu.

Kontrole krzyżowe

Dotychczas w ramach tzw. kontroli krzyżowych kontrolujący mogli sprawdzać zgodność dokumentów kontrolowanego podmiotu z dokumentami znajdującymi się u kontrahenta. Dotyczyło to bezpośrednich kontrahentów, którym kontrolowany wystawił fakturę. Natomiast w przypadku żądania dokumentacji związanej z daną transakcją od podmiotu niebędącego bezpośrednim kontrahentem kontrolowanego, inspektor kontroli skarbowej musiał wszcząć w tym zakresie odrębne postępowanie.

Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. rozszerzyła zakres kontroli krzyżowych. Za kontrahentów kontrolowanego uważa się bowiem także wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą uczestniczące w dostawie tego samego towaru lub usługi będące zarówno dostawcami, jak i nabywcami biorącymi pośrednio lub bezpośrednio w nich udział.

Takie rozwiązanie pozwoli sprawdzić cały przebieg transakcji dotyczących danego towaru lub usługi, szczególnie w postępowaniach w zakresie podatku VAT i związanego z tym prawa do odliczeń podatku naliczonego.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 28.09.1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2004 r. nr 8, poz. 65 ze zm.),
ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.).